Mamy już przygotowany gabinet, lekarza, za drzwiami czeka pacjent, co dalej?
Dalej należałoby rozpocząć konsultację… czyli właściwie co?
Każdy lekarz w ciągu swojego zawodowego życia rozwija własny model konsultacji. Może oczywiście nie wiedzieć nic o teorii i mozolnie wypracowywać własny schemat, ale po pierwsze zajmie to nieporównywanie więcej czasu, a po drugie – jak nadal pokazuje praktyka – konsultacje będą mniej efektywne i mniej satysfakcjonujące, zarówno dla niego samego, jak i jego pacjentów.
Po co w ogóle budować jakąkolwiek strukturę konsultacji, nie można po prostu płynąć z prądem i improwizować za każdym razem? Pewnie, że można, ale jeśli zależy nam na jakimś standardzie, bezpieczeństwie i zadowoleniu obu zaangażowanych stron, warto jednak zapoznać się z istniejącymi materiałami i na ich fundamencie, korzystając z dostępnych elementów, budować własny model zamiast próbować wynaleźć koło od nowa.
Podobnie uczymy się wszak badania fizykalnego korzystając z gotowych schematów i adaptując je dla siebie.
Korzyści z ustrukturyzowania konsultacji:
- standaryzacja
- bezpieczeństwo
- klarowność
- mierzalność
- możliwość oceny
- możliwość uczenia
Modele konsultacji są konstruowane, opisywane i rozwijane od połowy XX w.
W tabeli poniżej znajduje się zestawienie najbardziej znanych:
| Model | Kluczowa struktura | Komentarze |
| Weiner (1948) | Inicjacja przez nadawcę Interpretacja przez odbiorcę | Kluczowe kroki w poprawie komunikacji: źródło informacji, przekaźnik, odbiorca, przeznaczenie, informacja zwrotna, klaryfikacja, refleksja. |
| Masłow (1948) | Hierarchia potrzeb ludzkich | Teoria przewodnia Potrzeby podstawowe (fizyczne, bezpieczeństwo, miłość) muszą być zaspokojone, zanim można się będzie zająć potrzebami wyższego rzędu. |
| Balint (1957) | Relacja lekarz – pacjent | Pogląd biopsychologiczny Lekarz jako „lekarstwo” Aktywne słuchanie Ukryta agenda Apostolska funkcja lekarza Analiza dynamiki w historii przypadków |
| Berne (1964) | Rodzic = władza Dorosły = logika Dziecko = intuicja Analiza transakcyjna | Teoria nadrzędna Prosty dostępny model Transakcje skrzyżowane są dysfunkcyjne |
| Byrne and Long (1976) | 6 faz konsultacji: nawiązanie relacji z pacjentem odkrycie przyczyny przybycia ustne (wywiad) i/lub fizykalne badanie rozważenie diagnozy wyszczególnienie leczenia lub badań zakończenie konsultacji | Badania prowadzone w podstawowej opiece zdrowotnej Lekarz = produkt i więzień własnej edukacji medycznej Zidentyfikowano wiele autorytarnych i ześrodkowanych na lekarzu stylów konsultacji, w porównaniu z ześrodkowanymi na pacjencie |
| Stott and Davis (1979) | Zarządzanie problemami zgłaszanymi przez pacjenta Modyfikacja zachowań poszukiwania pomocy Zarządzanie problemami przewlekłymi Oportunistyczna promocja zdrowia | Model teoretyczny Model bio-psychologiczny Dla lekarzy rodzinnych i do nauczania |
| Helman (1984) | Co się wydarzyło? Dlaczego się to wydarzyło? Dlaczego wydarzyło się to mnie? Dlaczego teraz? Co stałoby się ze mną, gdyby nic nie zostało z tym zrobione? Jaki jest możliwy wpływ na innych, jeśli nic nie zostanie z tym zrobione? Co powinienem z tym zrobić? | Ześrodkowany na pacjencie i holistyczny Pochodzący z narracji pacjenta Choroba ma znaczenie społeczne Antropologiczny punkt widzenia Holistyczne podejście Laickie teorie |
| Pendleton et al. (1983, 2003) | Zrozumieć problem Zrozumieć pacjenta Współdzielić zrozumienie Współdzielić decyzje i odpowiedzialność Utrzymać relację | Model ześrodkowany na pacjencie i partnerski Ramy do szczegółowej analizy i informacji zwrotnej Pochodzący z badań w podstawowej opiece zdrowotnej |
| Neighbour (1987) | Połączenie Podsumowanie Przekazanie Sieć bezpieczeństwa Zadbanie o siebie | Ześrodkowany na pacjencie Promuje partnerstwo Podąża za przepływem konsultacji Łączy organizatora (analiza) z respondentem (intuicja) |
| Fraser (1994, 1999) | Zbieranie wywiadu/historii Badanie fizykalne Zarządzanie pacjentem Rozwiązanie problemu Zachowanie i relacja z pacjentem Opieka wyprzedzająca Prowadzenie dokumentacji | Ześrodkowany na pacjencie Odnoszenie się do koncepcji, obaw i oczekiwań pacjenta, niezbędne do osiągnięcia postępu Niezdolność do uspokojenia pacjenta lub porady jeśli agenda pacjenta jest nieodkryta Umożliwia szczegółową ocenę postępowania lekarza oraz informację zwrotną |
| Stewart et al. (1995, 2003) | Odkrycie perspektywy choroby, medycznej i pacjenta Zrozumienie całej osoby Znalezienie wspólnej płaszczyzny Włączenie prewencji i promocji zdrowia Wzmocnienie relacji pacjent-lekarz Pozostanie realistą (czas, zasoby) | Medycyna ześrodkowana na pacjencie Holistyczny, partnerski model dla metody klinicznej, edukacji i badań |
| Calgary-Cambridge (1996) | Rozpoczęcie konsultacji Zbieranie informacji Badanie przedmiotowe Wyjaśnianie i planowanie Zamykanie konsultacji | Model ześrodkowany na pacjencie i oparty na współpracy Opierający się o szczegółową ramę umiejętności |
Jak widać z powyższego zestawienia, różnie traktuje się w nich centrum konsultacji, raz jest to lekarz, raz pacjent, a także orientację na zadania, bądź zachowania.
Dobrze ilustruje to poniższy schemat, zawierający kolejne modele konsultacji lub podejścia jak NLP czy medycyna narracyjna:
Źrodło: ‘The Essential Handbook for GP Training & Education’ (Editor: Ramesh Mehay)
Jak widać wybór jest ogromny i każdy pracujący z pacjentem może dopasować elementy z różnych modeli i podejść do swojego stylu pracy, osobowości, itp.
Przy czym zdecydowanie lepiej, szybciej i łatwiej jest nie wynajdować koła od nowa, a korzystać z wiedzy zgromadzonej i sprawdzonej przez dziesięciolecia.